The Great Chinese Firewall hoe controleer je het internet?

Beste lezer,

In de 7e eeuw voor Christus begon in China de bouw van een van de meest herkenbare en massale bouwprojecten ter wereld. Wat begon als een bescheiden muurtje gemaakt van aarde en leem, groeide uit tot Chinese muur zoals wij die vandaag kennen. Deze, vanuit de ruimte zichtbare, afzetting vormde zo’n tweeduizend jaar lang de zwaarbewaakte grens tussen het machtige Chinese keizerrijk en de constant dreigende volkeren ten westen van de muur. Pas rond de 17e eeuw na Christus zou uitbreiding van de muur gestopt zijn, omdat het overbodig was geworden.[1]

Vandaag de dag zijn het geen legers te paard die China dreigen te ontwrichten, maar denkgoed dat razendsnel over het internet uitgewisseld wordt. De bouw van een tweede Chinese muur volgde, deze keer nog groter in schaal en controversiëler van aard…

Wereldwijd vormt deze onbeperkte stroom aan informatie over het internet een pijnpunt voor autoritaire regimes zoals in Turkije, Rusland de Verenigde Staten en ook China. “Media bashing” en het gevangennemen van journalisten door overheden[2] is een maar al te pijnlijke hedendaagse realiteit. Vrijheidsindexen tonen dan ook een constante daling op het gebied van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting en expressie in landen met een zogenaamde “strongman leader”[3]. Het meest sprekende voorbeeld hiervan is dan ook China, dat steeds maar bij de laatste vijf in deze rijtjes hoort.

De slechte score is grotendeels te danken aan het zogenaamde “Golden Shield Project”, dat echter beter gekwalificeerd kan worden als “The Great Firewall of China”. Dit beleid dat de Chinese overheid de afgelopen 20 jaren doorvoert vormt s ’werelds grootste overheidscontrole met betrekking tot verkeer van informatie over het internet. Het project stuit daardoor op felle kritiek vanuit het buitenland vanwege de grootschalige structurele schending van individuele vrijheidsrechten. In dit stuk zullen verschillende aspecten van de “Great firewall” besproken worden, zo zal er onder andere ingegaan worden op: de ontwikkeling en de algemene methodiek van het beleid, daarnaast nemen we een unieke kijk in het Chinese grondwettelijke systeem dat hieraan ten grondslag ligt.

“if you open the window for fresh air, you have to expect some flies to blow in.”

Achtergrond
In tegenstelling tot het strenge communistische regime van de jaren vijftig onder leiding van Mao Zedong[1], voerde de Chinese communistische partij (hierna CCP) sinds 1979 een zogenaamde “open door policy”. Om de overgang te maken van industriële naar een moderne economie, stelde het land zich open voor internationale handel en westerse invloeden en technologieën. Zo ook voor het internet dat in 1994 China bereikte. De toenemende mogelijkheden, beschikbaarheid en oncontroleerbaarheid van het internet vormde echter een groot risico voor de politieke macht van de communistische partij. Er moest een balans gevonden worden tussen: Enerzijds de voordelen van het internet benutten, en anderzijds het gevaar van het volk blootstellen aan westerse ideologieën op het internet uitsluiten. De toenmalige leider Deng Xinaoping zei daarover: “if you open the window for fresh air, you have to expect some flies to blow in.” Zoals elk degelijk huishouden had China een hele grote vliegenmepper nodig, liever nog een hor.

In 2000 kwam deze er ook, in de vorm van de zogenaamde Golden Shield Project. Het aanvankelijke idee was om op landelijk niveau buitenlandse data bij inkomst uit te filteren filteren. Door de  ontwikkeling van internet en de komst van westerse (social) media platformen werd dit echter een overheidstoezicht gericht op de individuele eindgebruikers van het net[2]. Op deze manier kreeg China alsnog een vliegenmepper, die wij vandaag kennen als “the great firewall.

Algemene aanpak
In 2018 zijn er rond de  800 miljoen Chinese internetgebruikers, hier ookwel bekend als de “Wangming”. Hoe weerhoud je de grootste bevolking ter wereld van het grootste openbare netwerk ter wereld? Wees niet bang, er volgt geen technisch eentjes en nulletjesverhaal waar ik zelf ook geen verstand van heb. De algemene methode achter deze firewall ligt in het filteren van trefwoorden, het blokkeren van pagina’s en het bestrijden en oppakken van zogenaamde internetactivisten[3]. Maar liefst 14 ministeries en een leger van 2 miljoen zogenaamde “public opinion analysts” houden zich dagelijks bezig met het monitoren en corrigeren van het Chinese internetgedrag.[4] Op basis van de bevindingen van dit grootschalige ambtelijke apparaat wordt het beleid gehandhaafd, gevormd en verfijnd.

Een belangrijk onderdeel hiervan is het blokkeren van vele -mogelijk gevaarlijke- pagina’s, die een risico kunnen vormen voor de Chinese (politieke) stabiliteit. Het is voor buitenlandse bedrijven hierdoor vrijwel onmogelijk geworden om deel te nemen in het Chinese internetverkeer. Dit geldt onder andere voor de machtige Amerikaanse mediaplatformen zoals facebook, twitter en instagram. Ook google, dat jarenlang onder Chinees recht was toegestaan, heeft na cyberaanvallen door de Chinese overheid zich in 2010 teruggetrokken uit de markt[5].

In de afwezigheid van buitenlandse Tech bedrijven onderhouden binnenlandse media aanbieders en de Chinese overheid een lucratieve maar dubieuze samenwerking. Zonder de buitenlandse concurrentie beschikken kleurrijke Chinese alternatieven voor facebook en andere sociale media over de gehele Chinese markt, die tevens de grootste ter wereld is. Zo kent China geen Twitter, maar Weibo; geen Whatsapp, maar Wechat; geen Google, maar Baidu enzovoort. Hun bestaansrecht vloeit voort uit het feit dat zij wel voor overheidscontrole vatbaar zijn en daarmee zwaar gecensureerde versies zijn van hun westerse tegenhangers.[6] Deze publiek- private samenwerking maakt de grootschalige internetcontrole mogelijk en vormt tevens een buitengewoon staaltje aan marktbescherming. Zo sla je twee vliegen in een klap.

Belangenbotsing
In de meeste landen zou het dermate inperken van toegang tot informatie, persvrijheid en vrijheid van meningsuiting ongrondwettelijk zijn of in indruisen tegen internationaal recht. In welk opzicht is dit in China anders? Kijkend naar de Chinese grondwet zien we in eerste instantie een algemene model terug zoals wij die gewend zijn uit bijvoorbeeld onze eigen grondwet. In hoofdstuk 1 worden plichten van de overheid jegens de burger neergelegd en hoofdstuk 2 kent de klassieke vrijheidsrechten toe aan het Chinese volk, waaronder persvrijheid, vrijheid van meningsuiting, vereniging en demonstratie.[7] Het addertje onder het gras schuilt echter in de bepalingen omtrent de plichten van de burger jegens de staat, die een stuk verder gaan dan belasting betalen. Zo mag uitoefening van burgerlijke vrijheden en rechten niet in strijd zijn met het algemene staatsbelang. Daarnaast hebben burgers een actieve plicht de veiligheid, eer en belangen van het moederland te waarborgen.[8] In het autoritaire China ontnemen deze bepalingen alle kracht van de toegekende vrijheidsrechten, die naar hun aard bestemd zijn om tegen overheden en daarmee “staatsbelang” ingezet te worden.

Als er enerzijds vrijheden worden toegekend en deze vrijheden anderzijds grotendeels worden uitgebannen, hebben we dan te maken met ongrondwettelijke grondwetten? Net als in het Nederlands recht geldt er in China een rechterlijk toetsingsverbod, dat Chinese rechters verbied de grondwettelijkheid van wetgeving en overheidshandelen te beoordelen.[9] Hierdoor kan deze vraag nauwelijks ter sprake gesteld worden en kan de Chinese overheid op grond van nationaal recht nauwelijks aangesproken worden op beleid zoals het onderhavige.

Vanuit het internationaal recht is er ook geen beroep mogelijk op deze schending van vrijheidsrechten. Dit doordat het IVBPR, dat toeziet op burgerlijke vrijheidsrechten, in 1998 weliswaar is ondertekend door China; maar tot op heden niet geratificeerd.[10] Dit zou komen doordat er nog gekeken wordt naar de status van het IVBPR en wijze van implementatie in het nationaal rechtssyteem. Er bestaat hiervoor namelijk geen eenduidige grondwettelijke regeling, waardoor het zelfs voor Chinese rechters onduidelijk is hoe internationale wetgeving samenkomt met nationaal recht.[11] Hiermee zijn grondwettelijke en internationale rechtswaarborgen buiten spel gezet zodat de Chinese Firewall ongestoord voort kan bestaan.

Brood op de plank
Het negatieve effect op het dagelijks leven in China en de weerstand die de internetcensuur opwekt is echter gemakkelijk te overschatten. Uit Chinees academisch onderzoek blijkt een groot deel van de Chinese bevolking het controleren van het internet juist aan te moedigen. Zo gaf meer dan 50 procent van de onderzochte “netizens” aan, het controleren van internetcontent “zeer noodzakelijk” te vinden en was slechts 5 procent kritisch ten aanzien van “the Great Firewall”.[12] Is het hier de lange arm van de CCP die de buitenwereld een onwaarheid voorhoudt? Heeft jarenlange onderdrukking en indoctrinatie de Chinese bevolking afgestompt tot een  groep jaknikkers zonder eigen belang?  Of is het juist westerse arrogantie dat het belang van altijd en overal alles zeggen veel te hoog heeft zitten? Dit laatste zou zo maar eens het geval kunnen zijn…

De mogelijke reden achter deze “schijnbare” algemene acceptatie hoeft wellicht niet gezocht te worden in extremiteiten als hersenspoeling, propaganda en manipulatie van de overheid. De ongekende economische groei en modernisering van China in de afgelopen decennia vormt een veel bevatbaardere reden voor vertrouwen in de Chinese overheid. De internetcontrole alleen al heeft miljoenen banen opgeleverd en vrij baan gemaakt voor een Chinese Tech industrie, die in schaal niet onderdoet aan het Amerikaanse Silicon Valley. Een verschillende afweging tussen economisch belang en politiek correct beleid hoeft zo erg nog niet te zijn. Hoe verhoudt het dagelijks brood op de plank zich immers tot vrije beweegruimte op het internet?

Dit is een vrij simpele gedachte, die de rol van het internet in de hedendaagse samenleving en politieke landschap onvoldoende recht aandoet. Het internet moet juist gezien worden als een drijfveer voor maatschappelijke veranderingen, een middel dat de gebruiker inzicht en transparantie geeft. Het verschuift de macht van de bestuurders naar de massa, iets waar de Chinese overheid doodsbang voor is.

Welke toekomst heeft deze Firewall onder een nieuwe generatie Chinezen die niet opgegroeid zijn met communisme, belang van het moederland en dictatorschap. Maar met economische voorspoed en globalisering? Zal de tweede muur het communistische ideaal van China kunnen blijven verdedigen [13] of zal het afbrokkelen in het China van morgen?

Voetnoten

1. D.Nijssen, geschiedenis van de Chinese muur, geraadpleegd op 9 maart 2017, https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-de-chinese-muur
2.  Amnesty international, een gevangenis van stilte, het einde van de journalistiek in turkije (21 februari 2017) Geraadpleegd op 9 maart 2017, https://www.amnesty.nl/actueel/een-gevangenis-van-stilte-het-einde-van-de-journalistiek-in-turkije
3. Reporters without borders, Press freedom index 2017. Geraadpleegd op 9 maart 2017, https://rsf.org/en/ranking
4. Redactie Historiek.net, Mao Zedong, communistisch dictator (25 oktober 2016), https://historiek.net/mao-zedong-china-communistisch-dictator/64840/
5. P. Punyakumpol, Background China’s great firewall, Torfox a Stanford project 2011. https://cs.stanford.edu/people/eroberts/cs181/projects/2010-11/FreedomOfInformationChina/background/index.html
6. B. Xu, E. Albert, media censorship in China, council on foreign relations (17 feb 2017) geraadpleegd op 10 maart 2018,https://www.cfr.org/backgrounder/media-censorship-china
7. K. Hunt, C Xu, china emloys 2 million to police internet (7 okt 2013) geraadpleegd op 10 maart 2018 https://edition.cnn.com/2013/10/07/world/asia/china-internet-monitors/
8. K. Waddel, why google left China, and why its heading back (19 Jan 2016) geraadpleegd op 10 maart 2018, https://www.theatlantic.com/technology/archive/2016/01/why-google-quit-china-and-why-its-heading-back/424482/
9. Ping Punyakumpol, Background China’s great firewall, Torfox a Stanford project 2011. https://cs.stanford.edu/people/eroberts/cs181/projects/2010-11/FreedomOfInformationChina/background/index.html
10. Art 35 GW (China)
11. Art 51, 54 GW (China)
12. S. Guo, ‘implementation of human rights treaties by Chinese courts: Problems and prospects’, Chinese journal of international law 2009, vol 1/9
13. https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/TreatyBodyExternal/Treaty.aspx
14. S. Guo, ‘implementation of human rights treaties by Chinese courts: Problems and prospects’, Chinese journal of international law 2009, vol 1/9
15. Guo Liang, Surveying Internet Usage and its Impact in Seven Chinese Cities (Chinese Academy of Social Sciences : Center for Social Development, 2007) p. 12-13