Ga toch fietsen? Mobiliteit in en rond de stad Utrecht

In beweging

Utrecht is een sterk groeiende stad, halverwege 2018 verwacht Utrecht haar 350.000ste inwoner te verwelkomen. De verwachting is dat er in 2025 zelfs 400.000 inwoners zijn.² Al die mensen bewegen zich ook nog eens voort, van A naar B: voor werk, school studie, hobby en vrije tijd. Kortom, Utrecht is een stad in beweging, letterlijk en figuurlijk. Om een goede doorstroom van het aantal mensen te behouden, is een duidelijk plan van aanpak nodig. Vanwege die reden heeft de gemeente Utrecht in mei 2016 het Mobiliteitsplan Utrecht 2025 uitgebracht, onder het motto ‘Slimme Routes, Slim Regelen, Slim Bestemmen’.³

In dit artikel zal worden besproken wat de kernpunten van de gemeente Utrecht zijn omtrent de mobiliteit in de stad op basis van het voorgenoemde mobiliteitsplan. Hierbij zal ik concrete problemen aanstippen en de oplossingen bespreken, met name met betrekking tot  de fietsende Utrechter, waar veel studenten zich mee kunnen vereenzelvigen. Eveneens wordt er gekeken naar oplossingen in andere steden, zoals de regio Arnhem-Nijmegen. Ook zal er een kleine invalshoek zijn vanuit de wielrenner, ergernissen en oplossingen hiervoor.

Mobiliteitsplan

Kernpunten die duidelijk in  het mobiliteitsplan naar voren komen zijn onder andere  dat de fietser en de voetganger weinig ruimte in beslag nemen, de minste maatschappelijke kosten met zich meebrengen en dat fietsen en lopen bovendien gezonde vormen van mobiliteit zijn.⁴ Vanwege die reden zijn twee duidelijke doelstellingen van de gemeente dat er meer ruimte moet komen voor de voetganger en voor de fietser. Uit de andere doelstelling blijkt dat er ook aandacht wordt besteed aan het verbeteren van het OV-netwerk. Daarnaast is bedoeling dat het gebruik van de auto en goederenvervoer in de stad minder zal worden of beter in banen kan worden geleid.⁵

‘Het probleem van de fietsende Utrechter is op dit moment dat het soms te druk is op de smalle fietspaden’

Fietser
Het probleem van de fietsende Utrechter is op dit moment dat het soms te druk is op de smalle fietspaden, dat er te weinig stallingsmogelijkheden zijn en dat men zelfs in de file moet staan voor een stoplicht. Aansluitend bij het voorbeeld uit de inleiding, over de fietsfile bij het kruispunt op de Maliebaan, is het doel van de gemeente dat de fietsnetwerken worden verbeterd. Enkele punten die hierbij worden aangedragen zijn: de stoplichten voor fietsers blijven langer op groen en kortere wachttijden bij de stoplichten.

Door de gehele stad wil de gemeente de doorstroom verbeteren van de hoofdfietsroutes en de doorfietsroutes. De hoofdfietsroutes zijn de meest gebruikte fietswegen door fietsers door de stad. De doorfietsroutes zijn routes door de stad waarbij de fietser langer kan doorfietsen met minimale stops en beperkte stedelijke drukte. Dit zijn bijvoorbeeld routes om de binnenstad heen, waarbij men wellicht iets moet ‘omfietsen’, maar dit wel de snelste weg is doordat er sneller doorgefietst kan worden. Het gebruik hiervan moet gestimuleerd worden omdat dit ook de drukte in de binnenstad ontlast.⁶
De gemeente stimuleert daarnaast het gebruik van een zogenaamde deelfiets, zoals de ov-fietsen van NS. Ook moedigt ze het gebruik van de elektrische fietsen en hogesnelheidsfietsen, zogeheten speed pedelecs, aan. Het voordeel van dergelijke fietsen  is dat daarmee langere afstanden kunnen worden overbrugd. Hierdoor zou het woon-verkeer meer met de fiets kunnen plaatsvinden dan met de auto. Alleen kunnen hierdoor wel andere problemen ontstaan, dat iets wat ik nu graag zou willen benoemen

Samen de ruimte delen?

Als fervent wielrenner merk ik ook dat het drukker wordt op de fietspaden door Utrecht heen en via grote routes de stad uit. Het gebeurt regelmatig dat je als wielrenner uitgefoeterd wordt als je met een hogere snelheid een stadsfiets inhaalt. Een probleem dat ook ontstaat bij de hogesnelheidsfietsen. Doordat fietsen wordt gestimuleerd door de gemeente is het vaak echt te druk op het fietspad doordat er verschillende soorten gebruikers actief zijn. Voor de speed pedelecs gelden sinds 1 juli 2017 andere regels. Deze hogesnelheidsfiets rijdt sindsdien op de rijbaan als er geen bromfietspad is. Hierop wordt veel kritiek geuit door de gebruikers van hogesnelheidsfietsen. Automobilisten zien vaak niet dat je op een fiets rijdt die hoge snelheden kan halen en beginnen te toeteren of snijden je af als ze je inhalen. Een gebruiker van een hogesnelheidsfiets zei zelfs: ‘Ik ben niet van plan aan de nieuwe maatregel gehoor te geven. Dan maar een bekeuring.’⁷

Wielerplatform Utrecht

Hogesnelheidsfietsen, racefietsen en stadsfietsen allemaal samen op het fietspad is niet haalbaar. Toch lijkt ook een speed pedelec verplaatsen naar de rijbaan dus geen geschikte oplossing. Een goed alternatief is er misschien wel, bedacht door Wielerplatform Utrecht.⁸ Samen met haar verenigingsvoorzitters, twee kandidaat raadsleden en leden van Wielerplatform Utrecht hebben ze het Manifest ‘Fietsstad en -regio Utrecht veilig, toegankelijk én sportief’ opgesteld.⁹ Haar belangrijkste doel is: stad en regio Utrecht omvormen van ‘een fietsstad en -regio’ naar dé fietsstad en -regio, met meer veiligheid voor álle weggebruikers, een toegankelijke stad en regio voor álle types fietsers én een breed en gecoördineerd programma voor sportieve fietsers als visitekaartje van Utrecht, fietsstad en -regio ‘2.0’. De drie speerpunten zijn dus veiligheid, toegankelijkheid en sportiviteit. Eén van hun ideeën is het bepalen van de belangrijkste uitvalswegen van de stad en hierbij een snellere en minder snelle laan te maken, zodat fietsers elkaar ongehinderd kunnen passeren. Zelf lijkt mij dit een goede oplossing omdat hierdoor wielrenners en hogesnelheidsfietsen op hogere snelheid de stad kunnen verlaten. Hierdoor wordt fietsen inderdaad veilig én toegankelijk en wordt ook sportiviteit gestimuleerd.

Wat betreft wielrennen dient geaccepteerd te worden dat dit een groeiende sport is. Als een sport zoals tennis of voetbal groeit, worden er ook nieuwe banen en velden aangelegd. Waarom zou dit niet kunnen gelden voor wielrennen? Een snelle en veiligere weg de stad uit is voor de andere weggebruikers ook fijn, dan worden de fietsers niet dicht langs elkaar ingehaald.

Oplossing fileprobleem

Uiteindelijk zal een hogesnelheidsfiets een goede oplossing voor het fileprobleem in en rondom de stad kunnen zijn. Denk aan alle mensen die net in Bilthoven, Zeist, Soesterberg, Vianen of bijvoorbeeld De Meern wonen: als zij de auto laten staan en de fiets pakken, scheelt dat heel veel auto’s en daardoor ook uitstoot.¹⁰ Daarnaast zal de veiligheid van hen gewaarborgd kunnen worden als ze niet op de rijbaan hoeven te fietsen. Ook de Tweede Kamer is bezig met het plan. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Van Veldhoven dat ze graag 200.000 forensen uit de file zou willen halen en op de fiets naar het werk wil krijgen. Het kabinet trekt 100 miljoen euro uit om fietsen aantrekkelijker te maken.¹¹ Fietsen draagt immers, zo stelt het kabinet, bij aan belangrijke nationale doelen zoals bereikbaarheid, leefbaarheid, duurzaamheid en gezondheid.¹²

Afkijken bij Regio-Arnhem-Nijmegen

In Utrecht zal een oplossing voor de drukte en in de rondwegen om de stad zeker ook het stimuleren van het fietsgebruik zijn. In Utrecht kunnen we nog afkijken bij de regio Arnhem-Nijmegen waar ze al een stuk verder zijn. Daar  zijn al maar liefst vijf snelfietspaden¹³ en staan er ook nog vijf op de planning.¹⁴ De snelle fietsroutes zijn ontworpen zodat men sneller kiest voor de fiets naar werk of studie. De voordelen van het snelfietspad zijn volgens hen: tijdsbesparing, comfortabel, ruimte, veiligheid, herkenbaarbaar en bovenal gezond!

Als Utrecht hier een voorbeeld aan zou nemen, komen we wat mij betreft echt in aanmerking voor de titel wereldfietsstad. Iets wat de gemeente Utrecht al een paar jaar zou willen.¹⁵ Zeker nadat ze de titel in 2017 voor de tweede keer aan hun neus voorbij hebben zien gaan aan Kopenhagen.¹⁶ Wellicht kunnen de plannen om de Vuelta naar Utrecht te halen in 2020 hier ook nog bij helpen?¹⁷ Dan wordt Utrecht echt als een wereldfietsstad op de kaart gezet! En tot die tijd, ga toch fietsen!

Voetnoten

1. Redactie, ‘Weer tientallen fietsers bekeurd bij kruising Maliebaan: rij van meer dan 100 meter voor verkeerslichten’, DUIC 30 september 2014. Geraadpleegd op: https://www.duic.nl/algemeen/weer-tientallen-fietsers-bekeurd-bij-kruising-maliebaan-rij-van-meer-dan-100-meter-voor-verkeerslichten/.
2. Utrecht monitor: https://www.utrecht-monitor.nl/bevolking-bestuur.
3. Gemeente Utrecht, ‘Utrecht Aantrekkelijk en Bereikbaar: Slimme Routes, Slim Regelen, Slim Bestemmen. Mobiliteitsplan Utrecht 2025’, 26 mei 2016. Geraadpleegd op: https://www.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/wonen-en-leven/verkeer/verkeersbeleid/nota-slimme-routes-slim-regelen-slim-bestemmen.pdf.
4. Gemeente Utrecht, Mobiliteitsplan, p. 10 en 11.
5. Gemeente Utrecht, Mobiliteitsplan, p. 12.
6. Gemeente Utrecht, Mobiliteitsplan, p. 31 en 32.
7. A. Schreuder, ‘Uw elektrische fiets is een bromfiets geworden’, NRC 27 juni 2017.
8. Wielerplatform is een samenwerkingsverband van negen Utrechtse wielerverenigingen. https://www.wielerplatformutrecht.nl/. Zie: https://www.wielerplatformutrecht.nl/nieuws/manifest-fietsstad-en-regio-utrecht-veilig-toegankelijk-en-sportief/.
9. Wielerplatform Utrecht, ‘Fietsstad en -regio Utrecht veilig, toegankelijk én sportief’, 18 maart 2018. Geraadpleegd op: https://www.wielerplatformutrecht.nl/wp-content/uploads/2018/03/Manifest-Wielerplatform-Utrecht-Utrecht-Fietsstad-en-regio-veilig-toegankelijk-%C3%A9n-sportief.pdf.
10. Uit kamerbrief van Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat S. van Veldhoven – Van der Meer, 12 juni 2018, geraadpleegd op: file:///C:/Users/elsko/Downloads/kamerbrief-ambities-fiets.pdf.
11. Ruim een kwart van onze verplaatsingen doen we in Nederland op de fiets, waarmee jaarlijks 15,5 miljard kilometer wordt overbrugd. Ter vergelijking: hetzelfde aantal kilometers per auto leidt tot een jaarlijkse uitstoot van circa 2,3 megaton CO2, circa 3,1 kiloton NOx en circa 0,15 kiloton fijnstof. Korte ritten met de fiets in plaats van met de auto betekent minder files en betere luchtkwaliteit, zie ook: Fietsfeiten, Lucas Harms en Maarten Kansen, Kennisinstituut voor Mobiliteit, https://www.kimnet.nl/publicaties/brochures/2018/03/16/fietsfeiten.
12. Kamerbrief van Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat S. van Veldhoven – Van der Meer, 12 juni 2018, geraadpleegd op: file:///C:/Users/elsko/Downloads/kamerbrief-ambities-fiets.pdf. En: R. Wassens, ‘Kabinet trekt 100 miljoen uit voor ‘fietsenplan’’, NRC 12 juni 2018.
13. R. Wassens, ‘Kabinet trekt 100 miljoen uit voor ‘fietsenplan’’, NRC 12 juni 2018.
14. De snelle fietsroutes hebben vlak asfalt en weinig obstakels. Verder is er op deze fietsroutes zoveel mogelijk voorrang voor fietsers en weinig hinder van ander verkeer.
15. Netwerk van snelle fietsroutes, zie: https://www.snelfietsroutesgelderland.nl/Netwerk-van-snelle-fietsroutes.
16. Actieplan wereldfietsstad, zie: https://www.utrecht.nl/wonen-en-leven/verkeer/fiets/actieplan-wereldfietsstad/.
17. Redactie, ‘Utrecht opnieuw geen beste fietsstad’, RTV Utrecht 14 juni 2017, zie: https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/1629411/utrecht-opnieuw-geen-beste-fietsstad.html.
18. Redactie, ‘2,1 miljoen euro voor Vuelta, Utrechtse start in 2020 bijna rond’, RTV Utrecht 11 juni 2018, zie: https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/1779839/2-1-miljoen-euro-voor-vuelta-utrechtse-start-in-2020-bijna-rond.html.