Handen omhoog of ik schiet

Dat wij in Nederland niet standaard een wapen bij ons mogen dragen, is algemeen bekend. Wel weten wij dat politieagenten bewapend mogen zijn en ook dat er in sommige gevallen geschoten mag worden, mocht dit subsidiair en proportioneel zijn. Het is niet heel gebruikelijk, maar er vinden incidenten plaats waarbij de politie op onterechte wijze gebruik maakt van zijn schietrecht. Voor sommige mensen is dit meteen een reden om te vinden dat de politie corrupt, of in sommige gevallen, zelfs racistisch is. Wanneer de media zo’n incident opvangt en het in het daglicht brengt, worden veel burgers boos: is het een fout om agenten bewapend de straat op te laten gaan?

Al eerder schreef ik voor de JSVU website een artikel over racisme bij de politie. Hierin benoemde ik dat vooral in Amerika politieagenten schietincidenten plegen, maar het ook in Nederland voorkomt. Volgens het Openbaar Ministerie neemt het wapengebruik van de politie toe: niet altijd even nodig. Toch zijn (onvoorwaardelijke) celstraffen bij politieagenten voor zulke gevallen zeldzaam. Door de Rijksrecherche wordt na het schieten een onderzoek gestart en meestal leidt zo’n onderzoek ernaar dat de agent voor die situatie goed heeft gehandeld. De Rijksrecherche is een onafhankelijk departement van het OM, waardoor het onderzoek objectief blijft.

Een agent wordt getraind om adequaat te reageren op bepaalde situaties. Soms hoort het gebruiken van een vuurwapen daar ook bij. Vaak kan het OM wel begrijpen dat er geschoten wordt, maar niet altijd de manier waarop. Zo is in 2017 een agent aangeklaagd, omdat hij 8 vuurkogels op het slachtoffer wierp. Het OM vond dat te veel. Bovendien wordt agenten opgedragen om eerst op de benen te richten. Een agent die een vluchtende persoon meteen door het hoofd schiet, zal dus sneller in de problemen komen.

Het wapengebruik mag dan wel toenemen, het blijft relatief weinig. De politie arresteerde vorig jaar 101.710 mensen vanwege geweldsdelicten, vuurwapen delicten en delicten die de openbare orde verstoren waarbij er maar bij 24 gevallen een slachtoffer van vuurwapengebruik van de politie is gevallen. Dat is dus in 0,0002 % van de gewelddadige arrestaties het geval.

Normale burgers mogen dus niet een wapen bij zich dragen, natuurlijk gebeurt dit illegaal wel. Als de agenten dan geen wapen hebben om zich te verdedigen tegenover verdachten die wel bewapend zijn, kan het snel fout aflopen. Zo zouden wij niet beschermd kunnen worden door de politie en zouden de criminelen al snel de overhand krijgen.

Dat agenten niet vaak heftig geweld gebruiken, heb ik dus al duidelijk gemaakt. De enkele gevallen dat dit wel gebeurd, wordt het natuurlijk groots in het nieuws gebracht. Dit zorgt ervoor dat wij als normale burgers het idee krijgen dat het veel vaker voorkomt dan in de werkelijkheid. Natuurlijk is dit met alles zo: over grote zaken zoals verkrachtingen, moord en dus schietincidenten bij de politie wordt nou eenmaal veel geschreven. Dat maakt het niet erg representatief voor het gedrag van de gemiddelde politieagent. In mijn ogen is een beeld van een racistische of gewelddadige politie dan ook erg vertekend.

Vanaf 2015 moet een politieagent van het arrestatieteam zijn of haar wapen ook thuis bij zich hebben. Dit is, zodat ze ook onderweg naar hun werk het wapen mee hebben in gevallen van dreiging. Of dit goed is, roept een nieuwe discussie op. Mensen zijn bang dat zelfmoordpogingen bij agenten sneller zullen voorkomen of dat het wapen in persoonlijke situaties gebruikt zal worden. Ik ben van mening dat een agent zulk gedrag niet snel zal vertonen: zij begrijpen juist dat zo’n wapen niet voor persoonlijk gebruik is.

Ik begrijp zeker dat mensen een afkeer kunnen hebben tegen wapengebruik, al dan niet door bevoegde autoriteiten. Toch ben ik bang dat het in deze maatschappij nodig is dat een agent goede verdedigingsmiddelen bij zich draagt. Natuurlijk zou alles mooier zijn wanneer wapens (of geweld) nooit meer gebruikt zouden hoeven worden, maar voor nu klinkt dat als een sprookjeswereld.

1. Wat gebeurt er na een schietincident, geraadpleegd op 9 maart 2018 https://www.politie.nl/themas/schietincident.html#alinea-title-wat-gebeurt-er-na-een-schietincident
2.  https://www.omroepbrabant.nl/?news/2708681263/Verdachte+rijdt+in+op+agent,+agent+schiet+acht+keer+op+vluchtende+auto+het+woord+is+aan+de+rechter.aspx
3.  https://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=82315NED&LA=NL
4. In 2017 24 slachtoffers door schieten politie, geraadpleegd op 10 maart 2018. https://nieuws.nl/algemeen/20180111/in-2017-24-slachtoffers-door-schieten-politie/
5. Agent moet wapen mee naar huis nemen. Geraadpleegd op 13 maart 2018. https://www.telegraaf.nl/nieuws/866164/agent-moet-wapen-mee-naar-huis-nemen