Nieuwe regels voor de abortuspil?
Nieuwe regels voor de abortuspil?
Vorige artikel | Volgende artikel
Meisjes die zijn verkracht en zwanger zijn geworden, vrouwen die nog niet toe zijn aan een baby of dreigend medisch gevaar voor de vrouw tijdens de zwangerschap: er zijn veel mogelijke redenen om een zwangerschap voortijdig af te breken. Deze afbreking van de zwangerschap wordt ook wel abortus genoemd. Op dit moment behandelt de Tweede Kamer een wetsvoorstel dat de beraadtermijn van vijf dagen zou schrappen. Daarnaast willen partijen ook dat de abortuspil voortaan beschikbaar is bij de huisarts.1 Toch zijn er nog vragen rondom de wenselijkheid van de beschikbaarheid van de abortuspil bij de huisarts.
De ‘abortuspil’ is een manier om een zwangerschap te beëindigen. Deze manier van abortus plegen houdt in dat je bij een abortuskliniek of het ziekenhuis een pil slikt die het hormoon die de zwangerschap in stand houdt blokkeert.2 Vervolgens ga je naar huis, waar je er door middel van andere tabletten voor zal zorgen dat de zwangerschap definitief zal worden beëindigd. Deze manier van de zwangerschap afbreken is mogelijk tot negen weken na bevruchting. Daarna is het enkel mogelijk om de abortus operationeel te plegen.
Volgens het wetboek van Strafrecht is abortus verboden in Nederland. In artikel 296 lid 1 Sr staat dat het strafbaar is om een vrouw een behandeling te geven waarvan de arts weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat daardoor de zwangerschap kan worden afgebroken. Officieel mag een arts de zwangerschap dus niet beëindigen, maar in lid 5 heeft de wetgever een strafuitsluitingsgrond neergelegd. Er staat dat een zwangerschap afbreken niet strafbaar is, wanneer dit is gedaan in een kliniek of ziekenhuis die een vergunning heeft op basis van de Wet afbreking zwangerschap (Waz). Deze wet is in 1984 in werking getreden en zorgt er voor dat vrouwen hun zwangerschap kunnen beëindigen.3 Het doel van deze wet was om hulpverlening bij abortus beschikbaar en toegankelijk te maken, maar ook om het ongeboren leven te beschermen. Ook zijn de procedurele regels van deze wet van belang. Deze regels moeten voorkomen dat lichtvaardig tot abortus wordt besloten.4 De strekking van de Waz is dat een abortus alleen kan worden uitgevoerd indien de noodsituatie van de vrouw deze onontkoombaar maakt. Voor de beoordeling hiervan gaat het om de geestelijke nood van de vrouw en weegt het eigen oordeel van de vrouw zwaar.5
Het is tegenwoordig dus wel mogelijk om abortus te plegen, maar voor sommige vrouwen bestaat er nog een drempel om dit te doen. Als vrouwen zouden willen kiezen voor een abortuspil om hun zwangerschap te beëindigen, kunnen zij op het moment enkel terecht bij ziekenhuizen en abortusklinieken die een vergunning hebben op grond van de Waz. Daarbij is nu de regel dat als een vrouw 16 dagen over tijd is, er eerst een verplichte bedenktijd van vijf dagen is waarin de vrouw kan bedenken of zij wel echt abortus wil plegen.6 Deze regel is ook vastgelegd in artikel 3 lid 1 van de Waz. Artikel 16 van deze wet stelt zelfs dat een arts die de zwangerschap eerder dan na vijf dagen bedenktijd afbreekt, strafbaar is. De zwangerschap mag enkel eerder worden afgebroken om een dreigend gevaar voor de gezondheid van de vrouw te voorkomen.7 Daarnaast mag een zwangerschap ook niet onbeperkt tot de bevalling worden afgebroken. Artikel 82a Sr bepaalt dat onder “een ander van het leven beroven” ook wordt verstaan het doden van een vrucht die redelijkerwijs verwacht mag worden in staat te zijn buiten het moederlichaam in leven te blijven. Hieruit kan worden opgevat dat abortus is toegestaan tot het moment dat de embryo levensvatbaar is. Uit onderzoek blijkt dat dit moment vanaf 24 weken is, maar artsen gaan voor de abortus uit van 22 weken.8 Dit is omdat artsen de termijn van de zwangerschap op twee weken nauwkeurig kunnen bepalen. In sommige gevallen kan de zwangerschap ook later nog worden afgebroken in verband met medische nood.9
Het wetsvoorstel
Op het moment zijn er dus strenge eisen aan de afbreking van een zwangerschap. Ook kunnen vrouwen niet overal terecht om dit te doen, maar enkel bij instanties die een vergunning hebben op basis van de Waz. Om deze reden is de Tweede Kamer nu bezig met een wetsvoorstel dat is aangedragen door VVD, D66, PvdA en GroenLinks. Dit wetsvoorstel heeft als doel om de beraadtermijn van vijf dagen te schrappen en ervoor te zorgen dat de abortuspil voortaan ook bij de huisarts aangevraagd kan worden.10 De huisarts zou dan tot negen weken zwangerschap de ‘abortuspil’ voor kunnen schrijven. In 2015 stelde minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zich al op het standpunt dat de huisarts deze pil ook moet kunnen voorschrijven.11 De indieners van het huidige wetsvoorstel geven aan dat uit diverse onderzoeken blijkt dat vrouwen ook zonder een verplichte bedenktijd goed in staat zijn om weloverwogen en zorgvuldig een besluit te nemen.12 Om deze reden zou de beraadtermijn van vijf dagen dus niet nodig zijn. Door deze termijn weg te halen, zouden vrouwen sneller kunnen worden geholpen en hoeven zij niet onnodig lang rond te lopen met een ongewenste zwangerschap. Ook zijn de indieners ervan overtuigd dat de drempel om abortus te plegen zal worden verlaagd door het wetsvoorstel, doordat vrouwen voortaan bij hun eigen huisarts terecht kunnen.13 Een vrouw hoeft hierdoor dan niet meer naar bijvoorbeeld een andere stad waar een abortuskliniek of een gespecialiseerd ziekenhuis is om haar zwangerschap te beëindigen. De eigen huisarts zorgt ook meteen voor een bekend gezicht waardoor de vrouwen wellicht beter op hun gemak zijn tijdens het proces. Dit alles zou ervoor kunnen zorgen dat vrouwen die hun zwangerschap willen beëindigen, sneller de mogelijkheid zien om dit te doen zonder factoren die hen ervan beletten.14 Aangezien het in het debat over een medisch-ethische kwestie gaat, is het een ‘vrije kwestie’. Dit betekent dat Kamerleden naar eigen geweten mogen stemmen en niet het ideaal van de fractie hoeven te volgen. In het eerste debat stelden veel fracties zich positief op tegenover het nieuwe wetsvoorstel rondom de ‘abortuspil’, wat er ook toe leidde dat een Kamermeerderheid zich voor het plan heeft afgetekend.15
Ook verschillende huisartsen staan positief tegenover het voorstel. Zo schrijft huisarts Peter Leusink al drie jaar de abortuspil voor aan vrouwen in zijn praktijk. Dit wordt gedaan onder de naam van een overtijdbehandeling waarmee huisartsen tot zes weken zwangere vrouwen kunnen helpen. Een overtijdbehandeling kan uitgevoerd worden wanneer een vrouw 16 dagen of minder “overtijd” is. Voor een dergelijke behandeling geldt de beraadtermijn van vijf dagen niet. Aangezien deze manier van abortus plegen niet onder de Waz valt, is het handelen van Leusink niet strafbaar.16 Hij heeft van zijn patiënten ook positieve reacties gehad. Zo waren deze vrouwen blij met de snelheid en waren zij van mening dat de zorg via de huisarts laagdrempeliger is. Met dokter Leusink zijn er nog andere huisartsen die in het verleden ook al op deze manier vrouwen hebben kunnen helpen met het beëindigen van hun zwangerschap.
Ondanks dat het er op lijkt dat het wetsvoorstel wellicht door de Tweede Kamer komt en er vanuit huisartsen positieve reacties zijn, zijn er ook nog mensen die minder positief tegenover het plan staan. Men is bang dat het feit dat huisartsen de ‘abortuspil’ kunnen gaan verstrekken, ten koste gaat van de kwaliteit van de zorg bij de abortusklinieken en dat deze klinieken wellicht hun deuren zullen moeten sluiten.17 Het voordeel van de abortuskliniek of een ziekenhuis is dat zij de apparatuur hebben om meteen te kunnen kijken hoe ver de zwangerschap gevorderd is. Huisartsen hebben deze apparatuur over het algemeen niet staan. Hierdoor zouden vrouwen alsnog eerst naar het ziekenhuis moeten gaan om een echo te laten maken.18 De druk bij de huisartspraktijken zou hierdoor ook op kunnen lopen, doordat vrouwen voortaan ook afspraken kunnen gaan maken voor een abortus. Daarnaast zal de anonimiteit ook verloren gaan. Nu kunnen vrouwen naar een kliniek waar niemand hen kent en kunnen ze anoniem blijven, dit lukt niet meer als je naar de huisarts gaat die jou al kent. Dit punt zou echter geen probleem hoeven te zijn, aangezien vrouwen met de eventueel nieuwe wet er nog steeds voor kunnen kiezen om naar het ziekenhuis of een abortuskliniek te gaan. Als laatste is het ook nog de vraag hoeveel huisartsen de abortuspil überhaupt voor zouden willen schrijven. Een reden hiervoor is dat sommigen vanwege hun geloofsovertuiging niet achter abortus staan.19 Ook dit hoeft geen probleem te zijn indien het wetsvoorstel wordt aangenomen. Huisartsen hebben namelijk nog steeds de vrijheid om niet mee te werken aan de abortus.
Abortus is een delicate kwestie in Nederland waar de meningen sterk over verdeeld zijn. Toch wordt het wel mogelijk gemaakt om een zwangerschap te beëindigen wanneer een vrouw ongewenst zwanger is. Om dit proces te versoepelen en de drempel te verlagen, is er in de Tweede Kamer een debat gaande over nieuwe wetgeving rondom de abortuspil. Als deze wet wordt aangenomen, zal het volgende veranderen:
-
Naast ziekenhuis en abortusklinieken mogen ook huisartsen de abortuspil voorschrijven;
-
De verplichte beraadtermijn van vijf dagen voordat de abortus mag worden gepleegd wordt geschrapt.
Ondanks dat het wetsvoorstel redelijk positief werd ontvangen in de Tweede Kamer, zijn er ook voor deze discussie rondom abortus bezwaren. Deze bezwaren gaan voornamelijk over praktische zaken zoals de vraag of dit niet onnodige werkdruk bij de huisartsen neer zal leggen. Momenteel is het wetsvoorstel nog niet aangenomen en is het afwachten wat er verder gaat gebeuren.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
https://www.vrouwenmedischcentrum.nl/behandeling/abortuspil/
-
J. Legemaate, De huisarts en de abortuspil: een grens over. Ars Aequi, november 2016
-
M.R.M. Visser e.a., Evaluatie Wet afbreking zwangerschap, Den Haag: ZonMw 2005, p. 187.
-
J. Legemaate, De huisarts en de abortuspil: een grens over. Ars Aequi, november 2016
-
Rijksoverheid.nl https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/abortus/vraag-en-antwoord/abortus-hoeveel-weken
-
Art. 16 lid 2 Wet afbreking zwangerschap
-
Rijksoverheid.nl https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/abortus/vraag-en-antwoord/abortus-hoeveel-weken
-
Lzalp.nl https://www.lzalp.nl/informatie/juridisch-kader/zorgvuldigheidseisen
-
J. Legemaate, De huisarts en de abortuspil: een grens over. Ars Aequi, november 2016
-
https://www.tweedekamer.nl/nieuws/kamernieuws/debat-over-wijziging-wet-afbreking-zwangerschap
-
Rtlnieuws.nl https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/artikel/5287008/de-huisarts-nieuwe-wet-partijen-tweede-kamer-gaat-straks-de
-
Rtlnieuws.nl https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/artikel/5287008/de-huisarts-nieuwe-wet-partijen-tweede-kamer-gaat-straks-de