Regels voor Space Mining?

Regels voor Space Mining?
 

Meike ten Dolle

Vorig artikel | Volgend artikel

Hoewel het nu nog ver weg lijkt, komt de tijd dat de mens de ruimte nodig heeft steeds dichterbij. Elk jaar bereikt de aarde steeds eerder Earth Overshoot Day.¹ Waar vroeger de ruimte onbereikbaar leek, zijn er inmiddels zelfs rijkelui die toeristenreisjes aanbieden naar de ruimte. De vraag rijst of wij ooit op Mars gaan leven. Door de negatieve gevolgen van klimaatverandering wordt de ruimte steeds belangrijker. Zo zal het, om te overleven, wellicht nodig zijn om grondstoffen uit de ruimte te halen. Maar is dit toegestaan? Mag men zomaar grondstoffen uit de ruimte halen, oftewel welke regelgeving is er met betrekking tot het ontginnen van grondstoffen uit de ruimte, het zogenoemde ‘Space Mining’? 

De totstandkoming van het eerste ruimterecht vond plaats met de vestiging van de Outer Space Treaty.² Dit VN-verdrag uit 1967 beoogde vrede te bewaren bij het gebruik en ontdekking van de ruimte en het inclusieve karakter van bepalingen ervan.³

Artikel 1 bepaalt dat de ruimte de province of all mankind is en daarmee aan niemand toebehoort.⁴ Verder bepaalt dit artikel dat de ruimte vrij gebruikt mag worden, mits dit gelijkwaardig en in overeenstemming met het internationale recht gebeurt. Dit artikel, maar ook de rest van het verdrag, zegt niks over space mining. Dat hierin niet expliciet over wordt gesproken is niet gek, gezien het feit dat het verdrag in 1967 is ondertekend. De technieken waren er destijds nog niet om aan space mining te kunnen doen.⁵ Betekent dit echter dat wanneer ergens niet expliciet over geschreven is, dit ook meteen verboden is? The Outer Space Treaty zegt niks over space mining, maar verbiedt dit ook niet expliciet. Valt het verbod aan staten om zich de ruimte toe te eigenen hieronder? 

Zo stelt Rusland dat alle grondstoffen uit de ruimte onder het toe-eigeningsverbod van artikel 2 Outer Space Treaty vallen.⁶ Dit is een reactie op de recent aangenomen Space Act uit de Verenigde Staten. De Verenigde Staten heeft in 2015 de Space Resource Exploration and Utilization Act aangenomen die ruimtebedrijven het recht geeft zich grondstoffen uit de ruimte toe te eigenen en te verkopen.⁷ Amerikaanse bedrijven kunnen hierdoor van de Staat een vergunning krijgen om grondstoffen te ontginnen.⁸ Hoewel er veel kritiek, onder andere binnen de juridische commissie van het VN-Comité voor het Vreedzaam Gebruik van de Ruimte (COPUOS)⁹, is op deze wetgeving, stellen de Verenigde Staten dat zij in overeenstemming met het internationaal recht, deze nationale wetgeving hebben gemaakt.¹⁰ Space mining valt, zoals zij stellen, onder artikel 1 Outer Space Treaty ‘vrij gebruik van de ruimte.’ De VS hebben dit artikel geïnterpreteerd en op basis daarvan de Space Act aangenomen.¹¹ Hierdoor zou space mining niet in strijd zijn met internationaal recht. Ook Luxemburg is bezig met dergelijke wetgeving.¹²

Het enige verdrag dat expliciet tegen space mining is, is de ‘Overeenkomst ter regeling van de activiteiten van Staten op de maan en andere hemellichamen’, kortgezegd: het Maanverdrag. Artikel 1, eerste lid, van dit verdrag bepaalt dat deze regels niet alleen betrekking hebben op de Maan, maar ook op andere hemellichamen. In artikel 11 wordt bepaald dat de Maan en haar natuurlijke rijkdommen eigendom zijn van het gemeenschappelijk erfdeel van de mens en niet kunnen worden toegeëigend door een staat. Dit duidt op een verbod op space mining.¹³ Dit verdrag is slechts ondertekend door achttien landen. Legt dit verdrag ook verplichtingen op aan de partijen die het niet getekend hebben? Artikel 34 van het Weens Verdragenverdrag bepaalt dat een verdrag geen verplichtingen schept aan een Staat zonder diens instemming ervan.¹⁴ Het Weens Verdragenverdrag kan alleen nog voor derden verplichtingen opleggen wanneer er sprake is van internationaal gewoonterecht. Er is sprake van gewoonterecht als het recht in veel staten wordt gehandhaafd en overeenkomt met internationale normen. Hiervoor is state practice en de opinio juris vereist.¹⁵ Staten moeten handelen naar de internationale norm en er moet de overtuiging zijn dat er sprake is van recht. Door beperkte ratificaties van het Maanverdrag kan geen sprake zijn van een standvastige statenpraktijk.¹⁶ Landen die het verdrag niet hebben ondertekend, zien de regelgeving dus niet als juridisch bindend. Gezien de algemene controverse over space mining, is er ook geen sprake van een algemeen heersende opvatting of erkenning van dit verdrag. Zonder voldoende staatssteun en nationale wetgeving om aan de vereisten van state practice en opinio juris te kunnen voldoen, is het niet mogelijk om het Maanverdrag als internationaal gewoonterecht te kunnen aanmerken.¹⁷

Op dit moment is er dus geen regelgeving die internationaal bindend is op het gebied van space mining. Hoe zou regelgeving over space mining er in de toekomst uit moeten zien?

Er wordt wel eens een vergelijking gemaakt met regelgeving die bestaat met betrekking tot de volle zee, de wateren buiten de territoriale rechtsmacht van landen, en diepzeebodem.¹⁸ In het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee is vastgelegd dat de volle zee, waarvan niemand eigenaar is, door alle staten vrij gebruikt mag worden.¹⁹ Dit betekent onder andere dat er sprake is van vrije visserij. De vrije visserij heeft echter geleid tot ecologische verwoesting.²⁰ Omdat territoriale wateren al uitgebuit zijn, wordt hiervoor nu de volle zee gebruikt.²¹ Het is de vraag of het wenselijk is om de ruimte, net als de volle zee, vrij te laten gebruiken. De ruimte is onderdeel van de global commons. Dit zijn gebieden, objecten of hulpbronnen die niet onder de exclusieve jurisdictie van één staat vallen. De ruimte, als onderdeel van de global commons, is nodig voor het leven op aarde.²² Zoals Tanja Masson-Zwaan zei tijdens het interview met de Juncto, duurzaamheid is één van de belangrijkste onderwerpen binnen het ruimterecht geworden. In dat kader is het ook belangrijk tijdig wetgeving te maken om grondstofuitputting in de ruimte te voorkomen.  

‘Het gemeenschappelijk erfdeel van de mens’ zou een tragedy of the commons kunnen voorkomen.²³ Garret Hardin, Amerikaans ecoloog, beargumenteerde in zijn artikel tragedy of the commons dat gemeenschappelijk bezit altijd zou falen.²⁴ Men zou namelijk altijd zijn individuele bezit willen maximaliseren.²⁵ In het VN Zeerechtverdrag uit 1982 is vastgelegd dat de diepzeebodem gemeenschappelijk erfdeel van de mens is.²⁶ De diepzeebodem is hiermee niemands eigendom en opbrengsten moeten onder alle staten samen beheerd worden.²⁷ Om dit te waarborgen is de Internationale Zeebodem Autoriteit (ISA) in het leven geroepen. Een dergelijke regel vastleggen over de ruimte, zou ertoe leiden dat landen zich geen grondstoffen uit de ruimte kunnen toe-eigenen.²⁸ Zo blijven grondstoffen ook voor toekomstige generaties in de ruimte bestaan.²⁹ Het nadeel hiervan is dat wanneer we op aarde grondstoffen tekortkomen, deze niet zomaar uit de ruimte mogen worden gehaald. Dit zou ertoe kunnen leiden dat landen een dergelijk verdrag niet willen tekenen, waardoor het moeilijk wordt dit als internationaal recht aan te merken.³⁰

Dat de bestaande internationale ruimteverdragen nog geen expliciete regelgeving over space mining hebben, is niet gek gezien het feit dat deze nog in de vorige eeuw zijn vastgelegd. Toch zijn er enkele landen die nu hun eigen regelgeving opstellen over het gebruik van grondstoffen uit de ruimte, hoewel het onzeker is of dit in overeenstemming is met het internationale recht. Denk aan de Space Act uit 2015 door de VS. Ruimterecht is een nog niet zo lang bestaand rechtsgebied en veel is nog niet vastgelegd. Toch is het gezien technologische ontwikkelingen in de ruimte noodzakelijk om ook hierover recht te maken. Het recht moet immers meebewegen met de tijd. Om duurzaamheid te waarborgen en grondstofuitputting te voorkomen, lijkt het niet verstandig vrije ontginning in de ruimte toe te laten. De ruimte aanmerken als gemeenschappelijk erfdeel van de mens zou tot bescherming ervan kunnen leiden, maar de vraag is of dergelijke regelgeving tot internationaal recht kan worden gemaakt. Hoe dan ook is het de hoogste tijd om mondiale regelgeving op te stellen. Alleen dit kan de rechtszekerheid over space mining waarborgen.

___________________________________________________________________________

1. Earth Overshoot day, https://www.overshootday.org/,  geraadpleegd op 13 maart 2023.
2. D. Stefoudi, ’50 years of Space Law: The 1967 Outer Space Treaty’, 20 december 2017, https://www.leidenlawblog.nl/articles/50-years-of-space-law-the-1967-outer-space-treaty, geraadpleegd op 22 februari 2023.
3. D. Stefoudi, ’50 years of Space Law: The 1967 Outer Space Treaty’, 20 december 2017, https://www.leidenlawblog.nl/articles/50-years-of-space-law-the-1967-outer-space-treaty, geraadpleegd op 22 februari 2023.
4. United Nations Treaties and Principles on Outer Space, New York 2002
5. A. Gilbert, ‘Mining in Space is coming’, 26 april 2021, https://www.milkenreview.org/articles/mining-in-space-is-coming, geraadpleegd op 20 februari 2023.
6. L. Beneder & R. Wouters, ‘Grondstoffen uit de Ruimte’, Green European Journal.
7. R. Ridderhof, ‘Space mining and (U.S.) Space law’, 18 december 2015, https://peacepalacelibrary.nl/blog/2015/space-mining-and-us-space-law, geraadpleegd op 20 februari 2023.
8. L. Beneder & R. Wouters, ‘Grondstoffen uit de Ruimte’, Green European Journal.
9. L. Beneder & R. Wouters, ‘Grondstoffen uit de Ruimte’, Green European Journal.
10. S. Aoki e.a., Does International space law either permit or prohibit the taking of resources in outer space and on celestial bodies, and how is this relevant for national actors? What is the context, and what are the contours and limits of this permission or prohibition?, International Institute of Space Law, directorate of studies, 2016.
11. S. Aoki e.a., Does International space law either permit or prohibit the taking of resources in outer space and on celestial bodies, and how is this relevant for national actors? What is the context, and what are the contours and limits of this permission or prohibition?, International Institute of Space Law, directorate of studies, 2016.
12. C. Jamasmie, ‘Space mining enthusiasts to discuss legal framework, funding’, 13 april 2021, https://www.mining.com/space-mining-enthusiasts-to-discuss-legal-framework-funding/, geraadpleegd op 21 februari 2023.
13. L. Beneder & R. Wouters, ‘Grondstoffen uit de Ruimte’, Green European Journal.
14. Verdrag van Wenen inzake het verdragenrecht. Wenen, 23 mei 1969.
15. A. Henriksen, International Law, Oxford: Oxford University Press 2021. Pg. 2.4.
16. W. Hernalsteen, Het statuur van de Maan, Antartica en de Diepzeebodem in het internationale recht, in: Jura Falconis 2006-2007, nummer 4, p. 559.
17. G. Ünüvar, ‘Can national laws on space resources serve as evidence of customary international law?’, 8 november 2022, http://opiniojuris.org/2022/11/08/can-national-laws-on-space-resources-serve-as-evidence-of-customary-international-law/, geraadpleegd op 13 maart 2023.
18. Centrum voor Internationaal Recht, ‘Volle zee’, https://www.centruminternationaalrecht.nl/volle-zee, geraadpleegd op 22 februari 2023.
19. Artikel 116 e.v. van het Verdrag inzake het recht van de zee. Montego-Bay, 10 december 1982.
20. S. Gibbens, ‘Vissen op volle zee: schadelijk én niet winstgevend’, 19 april 2022, https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2018/06/vissen-op-volle-zee-schadelijk-en-niet-winstgevend, geraadpleegd op 22 februari 2023.
21. A. Doumbouya e.a., Assessing the effectiveness of monitoring control and surveillance of illegal fishing: the case of West Africa, 7 maart 2017.
22. The global commons alliance, https://globalcommonsalliance.org/global-commons/, geraadpleegd op 22 februari 2023.
23. L. Beneder, P. Taylor & R. Wouters, ‘Oceaan zoekt gemeenschap’, Green European Journal.
24. J. Brüggen, ‘Tragedy of the commons’, 30 maart 2018, https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/bijlagen/2017-2018/ons-gemeengoed/tragedy-of-the-commons.html, geraadpleegd op 24 februari 2023.
25. G. Hardin, ‘The Tragedy of the Commons’, Science, New Series, Vol. 162, No. 3859 (Dec. 13, 1968), pp. 1243-1248
26. Artikel 136 e.v. van het Verdrag inzake het recht van de zee. Montego-Bay, 10 december 1982.
27. R. Wouters & L. Beneder, ‘Ruimtemijnbouw: grondstof voor conflict’, 26 oktober 2016, https://downtoearthmagazine.nl/grondstoffen-uit-de-ruimte/, geraadpleegd op 20 februari 2023.
28. The principle of the common heritage of mankind, NAUJILI 2013.
29. The principle of the common heritage of mankind, NAUJILI 2013.
30. The principle of the common heritage of mankind, NAUJILI 2013, p. 53-54.
     

AFBEELDINGEN