Studentenarmoe

Studentenarmoe

Juliette Neijenhuis

Vorig artikel 

De afgelopen jaren nemen de energieprijzen in Europa erg toe. Zo zijn de gasprijzen van november 2021 ruim vijf keer zo hoog als het jaar daarvoor.¹ De Russische-Oekraïense oorlog doet hier nog een schepje bovenop. In februari 2022 vielen de Russische strijdkrachten Oekraïne binnen, waarna er een duistere tijd is aangebroken voor de Oekraïense bevolking. Zo verliezen mensen onder andere hun huis en hun baan. Er ontstaat hier een grote periode van onzekerheid. Echter, ook een land zoals Nederland zal mede door deze oorlog een scherpe prijs betalen. Rusland is één van de grootste gas- en olie-exporterende landen ter wereld² en Nederland kent een belangrijke handelsrelatie met Rusland. In een korte tijd zijn de prijzen dan ook in Nederland flink gestegen; volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) lagen de energieprijzen in mei 2022 ruim 136 procent hoger dan het jaar daarvoor.³ Daarbij is de gasconsumptie van Nederlandse huishoudens twee keer zo groot als de gemiddelde gasconsumptie in de Europese Unie, waardoor de stijgende energieprijzen meer gevolgen zal hebben voor Nederland dan voor andere Europese landen die ook een handelsrelatie met Rusland hebben. Een verklaring hiervoor kan gevonden worden in het Groningse gasveld. Hierdoor lagen de Nederlandse energieprijzen in beginsel relatief laag, maar door de inflatie komt deze economische klap, voor veel huishoudens, hard aan.⁴

Voornamelijk studenten en huishoudens met een laag inkomen lijden zwaar onder de stijgende energieprijzen.⁵ Door de hoge rekeningen kunnen zij zich geen goede isolatie van hun huizen veroorloven, waardoor ook de gezondheidsrisico’s vergroot worden.⁶

Thans bestaat er het recht op energievergoeding. Dit recht limiteert zich echter enkel tot de huishoudens met een laag inkomen. Studenten worden uitgesloten van de energietoeslag, terwijl hier juist om een diepere bewustwording moet worden gevraagd. Er dient te worden erkend dat het recht op energietoeslag niet louter noodzakelijk is voor huishouden met een laag inkomen. Ook studenten moeten recht hebben op de energietoeslag, zodat zij alsmede tegemoet worden gekomen.

Dit voorstel speelt op dit moment in de praktijk ook een rol. In december 2022 is het concept van het wetsvoorstel Energietoeslag 2023 voor advies aan de Raad van State aangeboden en gepubliceerd, met als verwachte ingangsdatum juni 2023. Er wordt nu echter opnieuw gekeken naar dit wetsvoorstel, vanwege enkele gerechtelijke uitspraken over het recht van studenten op energietoeslag en het advies van de Raad van State.⁷

In eerste instantie vallen studenten niet binnen het recht op energietoeslag, omdat het kabinet de woonsituaties van studenten te divers acht.⁸ Ook zouden studenten minder vatbaar zijn voor de eventuele gezondheidsrisico’s dan jonge kinderen en oudere volwassenen.⁹ Het recht werd dus niet noodzakelijk geacht. Dit wordt nu in twijfel getrokken door de Raad van State. Zo geven zij aan dat uitwonende studenten, net als andere minima, geconfronteerd worden met hoge energieprijzen. Hierdoor wordt er een niet te rechtvaardigen onderscheid gemaakt.¹⁰ De Raad ziet geen reden om de steun aan studenten als ‘overcompensatie’ te beschouwen. Daarnaast levert het generiek uitsluiten van studenten een onvoldoende gemotiveerd onderscheid op. De Raad wil graag de keuze bij de gemeenten leggen om hun studenten wél mee te kunnen nemen in de energietoeslag.

Ondanks dat studenten niet vallen binnen de categoriale verstrekking van bijzondere bijstand, de energietoeslag, hebben zij te allen tijde recht op individuele bijzondere bijstand. Hier zijn echter wel voorwaarden aan verbonden. De verlening hiervan is gedecentraliseerd aan de gemeenten. Conform artikel 35, eerste lid van de Participatiewet wordt er bijzondere bijstand verleend. Er wordt hier allereerst getoetst of de kosten noodzakelijk zijn en of deze voortvloeien uit bijzondere omstandigheden. Deze beoordeling kan per gemeente verschillen.¹¹

Een toepasselijk artikel bij deze kwestie is het discriminatieverbod van artikel 14 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).  Enerzijds is het motief van de (huidige) wetgeving om snel een zeer groot aantal belanghebbenden duidelijkheid te geven over de aanpak op energietoeslag in samenhang met het belang publieke middelen zoveel mogelijk op alleen de juiste plaats terecht te laten komen.¹² Het uiteindelijke vrij generieke en grofmazige karakter hiervan, betekent niet per definitie dat dit in strijd is met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.¹³ Anderzijds kan het gelijkheidsbeginsel ook in een ander daglicht worden toegelicht. Op het moment dat het per gemeente wordt getoetst wat er met de desbetreffende studenten gebeurt, wordt er juist risico gelopen op een ongelijk, en daarmee incoherent, systeem. Een simpele vraag die dan gesteld zou worden zou kunnen zijn is: ‘waarom zou een student uit een gemeente in Noord-Brabant, met exact hetzelfde profiel als een student uit een gemeente in Zuid-Holland, sneller of juist minder snel recht hebben op de individuele bijzondere bijstand?’

Het studentenwelzijn zal achteruitgaan op het moment dat zij niet recht krijgen op de categoriale verstrekking van de energietoeslagen. Dit zal zowel economisch als mentaal zijn. Uit onderzoek is gebleken dat door koude temperaturen in huis het stresslevel onder studenten flink stijgt.¹⁴ Ingevolge moet de overheid de situatie niet onderschatten.

Kortom, ondanks de naar voren gebrachte argumenten dat studenten te divers wonen, waardoor dit geen goede maatstaf zou kunnen zijn voor het recht op energietoeslag, het minder risico lopen op gezondheidsproblemen voor studenten en de angst dat er overgecompenseerd zou worden, pleit ik dat het gelijkheidsbeginsel de overtoom moet hebben. Artikel 14 EVRM weerspiegelt de kern van onze democratie en moet daarom zo ultiem mogelijk uitgevoerd worden. Studenten worden achtergesteld. Voornamelijk in de erbarmelijke situatie waar wij nu in verkeren betreffende de extreme inflatie, horen de studenten in alle volledigheid te worden tegemoet gekomen.

Literatuurlijst

1. Vos, University of Groningen, 27 januari 2023, p. 5.
2. De Nederlandse Bank, ‘Hoe we economisch geraakt worden door de oorlog in `Oekraïne’, 17 maart 2022.
3. Lambregtse, SER, 7 juni 2022.
4. Vos, University of Groningen, 27 januari 2023, p. 5.
5. Vos, University of Groningen, 27 januari 2023, p. 5.
6. Hesselman, Rijksuniversiteit Groningen, 7 juni 2022.
7. Rijksoverheid, ‘Hoe vraag ik de energietoeslag 2022 aan van ongeveer 1300 euro?’.
8. Woonbond, ‘Geen energietoeslag als je jong bent of studeert’, 25 augustus 2022.
9. Childs et al., 2020; Gabriel et al., 2021 & Vos, University of Groningen, 27 januari 2023, p. 5.
10. Pels Rijcken Landsadvocaat, Energietoeslag studenten in 2022, 6 december 2022, p.3.
11. Tweede Kamer, vergaderjaar 2021–2022, Aanhangsel.
12. Pels Rijcken Landsadvocaat, Energietoeslag studenten in 2022, 6 december 2022, p. 8.
13. Pels Rijcken Landsadvocaat, Energietoeslag studenten in 2022, 6 december 2022, p. 8.
14. Childs et al., 2020; Gabriel et al., 2021.